ทำไมสบู่ล้างมือดี ๆ ถึงสำคัญในยุค After-Covid

หลังจากเกิดโควิด-19 ผู้คนเริ่มตระหนักถึงความสำคัญของการล้างมือมากขึ้น แต่ปัจจุบันหลังจากเราค้นพบวัคซีนและสร้างภูมิต้านทานร่างกายกันแล้ว เชื่อว่าหลาย ๆ คนอาจลดการล้างมือลงหรือเลิกพกแอลกอฮอล์ แต่ที่จริงแล้วนอกจากโควิด-19 ก็ยังมีเชื้อโรคต่าง ๆ ที่สามารถส่งต่อสู่ร่างกายเราผ่านมือได้เช่นกัน

การล้างมือก่อนรับประทานอาหาร หลังเข้าห้องน้ำ หรือหลังจากดูแลผู้ป่วย ก็ยังเป็นสิ่งที่ควรทำเสมอ เพื่อป้องกันเชื้อโรคอื่น ๆ ที่อยู่ตามเครื่องใช้หรือจากคนรอบตัว ศิริราชบำรุงเวชพาคุณมารู้จักความสำคัญของสบู่ล้างมือ วิธีเลือกซื้อสบู่ล้างมือที่ดี และความแตกต่างระหว่างสบู่ล้างมือแบบเหลว ก้อน และแอลกอฮอล์เจล

สบู่ล้างมือลดการแพร่เชื้อโรคยังไงและป้องกันได้มากแค่ไหน

การล้างมือเพื่อฆ่าเชื้อโรคในวงการแพทย์ถูกค้นพบในคริสต์ศตวรรษที่ 19 เพื่อเป็นการเพิ่มมาตรฐานความสะอาด และเพิ่มความปลอดภัยให้กับการผ่าตัดมากยิ่งขึ้น ต่อมาในปี 2005 มีงานวิจัยพบว่า ครอบครัวในปากีสถานที่ใช้สบู่ล้างมือมีอัตราการติดเชื้อโรคทางผิวหนังลดลงร้อยละ 34 มีอัตราการเกิดโรคท้องร่วงลดลงร้อยละ 53 และมีอัตราการเกิดโรคปอดบวมลดลงร้อยละ 50 เทียบกับครอบครัวที่ไม่ได้ใช้สบู่ล้างมือ

สาเหตุที่ทำให้สบู่ล้างมือช่วยลดอัตราการติดเชื้อโรคได้มากขึ้นเป็นเพราะ โมเลกุลของสบู่ล้างมือทำหน้าที่เป็นเหมือนชะแลงในการเอาเชื้อแบคทีเรียที่ติดอยู่บนผิวให้หลุดออก และทำให้เชื้อเหล่านี้ถูกชำระไปพร้อม ๆ กับน้ำที่เราล้างมือนั่นเอง การล้างมือด้วยสบู่ล้างมือจึงเป็นพื้นฐานสำคัญในการดูแลสุขภาพ

ระวังติดเชื้อโรคเหล่านี้ถ้าไม่ล้างมือให้ดี

โรคติดเชื้อระบบทางเดินหายใจ เช่น ไข้หวัด ไข้หวัดใหญ่ โควิด-19 หรือวัณโรค ที่สามารถติดเชื้อผ่านการสัมผัสสารคัดหลั่งอย่าง น้ำมูก น้ำลาย หรือเสมหะของผู้ที่เป็นโรคเหล่านั้น
โรคติดต่อทางเดินอาหาร เช่น ท้องร่วง อหิวาตกโรค ไวรัสตับอักเสบชนิดเอ และพยาธิชนิดต่าง ๆ ซึ่งเกิดจากการใช้มือที่ไม่สะอาดหรือมีเชื้อโรคหยิบอาหารเข้าปาก
โรคติดต่อจากการสัมผัสโดยตรง เช่น โรคตาแดง เชื้อรา และหิด ซึ่งเมื่อสัมผัสแผลหรือสารคัดหลั่งจากผู้ป่วยหรือสัตว์เลี้ยง แล้วนำมาสัมผัสร่างกายตัวเองหรือผู้อื่นก็จะทำให้ติดเชื้อโรคได้
โรคอุบัติใหม่ หรือโรคที่ยังไม่ถูกค้นพบ ทำให้เราไม่สามารถคาดการณ์ได้ว่าสามารถติดต่อผ่านทางใดได้บ้าง แต่สามารถป้องกันเบื้องต้นได้ด้วยการล้างมือเป็นประจำ

รู้จักการล้างมือ 4 ประเภท

1. Normal hand washing (การล้างมือทั่วไป)

คือการล้างมือเพื่อขจัดสิ่งสกปรกต่าง ๆ ฝุ่นละออง หรือเหงื่อ โดยการล้างมือประเภทนี้จะใช้สบู่ล้างมือล้างกับน้ำสะอาด และถูมือไปมาประมาณ 15 วินาที ซึ่งเป็นการล้างมือที่ใช้ได้กับชีวิตประจำวัน

2. Hygienic hand washing (การล้างมือด้วยน้ำยาฆ่าเชื้อ)

คือการล้างมือด้วยสบู่เหลวที่ผสมน้ำยาฆ่าเชื้อ เช่น Chlorhexidine 4% โดยควรใช้เวลาในการฟอกมือนาน 20-30 วินาที เหมาะสำหรับการล้างมือหลังจากสัมผัสกับผู้ป่วย หรือเมื่ออยู่ในสถานที่ที่มีเชื้อโรคแพร่กระจาย เช่น โรงพยาบาล

3. Surgical hand washing (การล้างมือก่อนทำหัตถการ)

คือการล้างมือที่แพทย์และพยาบาลจะทำกันก่อนเริ่มหัตถการในห้องผ่าตัดหรือห้องคลอดเพื่อป้องกันการติดเชื้อ โดยใช้สบู่ผสมน้ำยาฆ่าเชื้อเช่นเดียวกัน เพียงแต่จะต้องล้างตั้งแต่มือ แขน ถึงข้อศอกเป็นเวลา 2-5 นาที

4. การล้างมือด้วยแอลกอฮอล์เจล (Alcohol gel)

คือการล้างมือที่ใช้ในกรณีเร่งด่วน และไม่มีอ่างล้างมืออยู่ใกล้ ๆ หรือเมื่อมือไม่ได้สกปรกมาก โดยใช้เจลแอลกอฮอล์ประมาณ 10 มิลลิลิตร ถูกับมือประมาณ 15-25 วินาที

เราควรใช้สบู่ล้างมือตอนไหน

หลังเข้าห้องน้ำ หรือสัมผัสสิ่งของในที่สาธารณะ
ก่อนและหลังรับประทานอาหาร ทำอาหาร หรือเตรียมอาหาร
หลังสัมผัสสัตว์เลี้ยงหรือหยิบจับของใช้ของสัตว์เลี้ยง
ก่อนสัมผัสเด็กทารกและหลังเปลี่ยนผ้าอ้อม
ก่อนและหลังดูแลผู้ป่วย หรือพบเจอกับผู้ป่วย
ล้างเมื่อสังเกตเห็นว่ามือเปื้อนหรือมีกลิ่น

โดยในช่วงที่ยังไม่ได้ล้างมือ ไม่ควรนำมือไปสัมผัสกับผิวหน้า ตา ปาก หรือส่วนอื่น ๆ ที่จะทำพาเชื้อโรคเข้าตัวได้ และควรรีบใช้สบู่ล้างมือหรือเจลแอลกอฮอล์ทันทีที่สะดวก

สบู่ก้อน vs สบู่เหลว vs แอลกอฮอล์ ใช้แทนกันได้ไหม

เมื่อเข้าใจแล้วว่า การใช้สบู่ล้างมือเป็นสิ่งสำคัญ คำถามต่อมาที่หลายคนอาจสงสัยคือ แล้วเราควรใช้สบู่แบบไหนล้างมือถึงจะดีที่สุด หรือเราสามารถใช้สบู่ก้อน สบู่เหลว และแอลกอฮอล์แทนกันได้หรือไม่ แต่ละประเภทมีข้อดีและข้อเสียอย่างไร

สบู่ล้างมือแบบก้อน

สบู่ล้างมือแบบก้อน คือ สบู่ที่ทำจากกรดไขมันพืชหรือไขมันจากสัตว์และมีความเป็นด่างสูง อาจทำให้ผิวแห้งและระคายเคืองผิวได้ในบางราย แต่ปัจจุบันหลายแบรนด์ก็เริ่มพัฒนาสบู่ก้อนที่มีความเป็นด่างต่ำลงเช่นกัน โดยข้อดีของสบู่ก้อนคือมีราคาเข้าถึงง่ายและหลงเหลือสารตกค้างน้อย แต่สบู่ก้อนเองก็สามารถเป็นแหล่งสะสมเชื้อโรคได้เช่นกัน เนื่องจากสบู่ก้อนมักวางอยู่ในพื้นที่เปิดหรือวางในที่รองสบู่ที่อาจสะสมเชื้อโรคได้ โดยเฉพาะสบู่ก้อนในที่สาธารณะ

สบู่ล้างมือแบบเหลว

สบู่ล้างมือแบบเหลว เกิดจากการผสมของสารสังเคราะห์และปิโตรเลียมที่เป็นสารตั้งต้น และมีค่าความเป็นด่างใกล้เคียงกับผิว โดยบางแบรนด์อาจใส่น้ำยาฆ่าเชื้อหรือสารเพิ่มความชุ่มชื้น ทำให้สบู่เหลวของบางแบรนด์อาจทำให้มือแห้งน้อยกว่าหรือทำความสะอาดได้ดีกว่าชนิดอื่น ๆ นอกจากนี้ยังพกพาสะดวก ใช้งานง่าย มีหลายขนาดให้เลือกซื้อ แต่มีข้อเสียคือมีราคาสูงกว่าสบู่ก้อน และบางยี่ห้อก็ยังมีโอกาสทำให้ผิวระคายเคืองได้

เจลแอลกอฮอล์

แอลกอฮอล์ เป็นอีกตัวเลือกที่สามารถใช้แทนสบู่ในกรณีฉุกเฉินได้เช่นกัน โดยควรใช้แอลกอฮอล์ที่มีความเข้มข้น 70% ขึ้นไปเพื่อการฆ่าเชื้อที่มีประสิทธิภาพ นอกจากนี้บางคนอาจเลือกใช้ทิชชู่เปียกหรือทิชชู่แอลกอฮอล์เป็นอีกหนึ่งทางเลือก แต่แอลกอฮอล์ทำงานได้ดีที่สุดเมื่อแห้งสนิทบนมือเท่านั้น ทิชชู่เปียกจึงฆ่าเชื้อได้น้อยกว่าแอลกอฮอล์เข้มข้น

จากทั้ง 3 ตัวเลือก เราจะเห็นได้ว่าสบู่ล้างมือแบบเหลวเป็นตัวเลือกที่มีประสิทธิภาพที่สุด แล้วเราควรมองหาสบู่เหลวล้างมือแบบไหนเพื่อไม่ให้ผิวมือแห้งหรือระคายเคืองเมื่อเราต้องล้างมือเป็นประจำ

วิธีเลือกซื้อสบู่ล้างมือที่ไม่ทำให้มือพัง

เลือกสบู่ล้างมือจากแบรนด์ที่น่าเชื่อถือหรือมีมาตรฐานรับรอง
เลือกสบู่ล้างมือที่มีค่า pH 5 – 6 ที่เทียบเท่าผิวหนัง ทำให้ผิวไม่แห้งตึงหลังล้าง
อาจมองหาสบู่ล้างมือที่มีสารบำรุงอื่น ๆ เช่น วิตามิน E ที่ช่วยเพิ่มความชุ่มชื้น หรือสารสกัดทางธรรมชาติที่ช่วยบำรุงผิว
เลือกสบู่ล้างมือที่มีคุณสมบัติ Antibacteria ซึ่งช่วยลดการสะสมของแบคทีเรีย หรือฆ่าเชื้อโรคได้ดีกว่าสบู่ทั่วไป
เลือกสบู่ที่ไม่มีสาร SLS, MIT, Mineral Oil หรือแต่งสี เพื่อไม่ให้เหลือสารตกค้างหรือก่อให้เกิดอาการระคายเคืองในภายหลัง

ศิริราช แฮนด์ โซพ สบู่ล้างมือเนื้อโฟม (โอเชียน บลู) คือสบู่ล้างมือที่พัฒนาโดยเภสัชกรจากโรงพยาบาลศิริราชที่มีคุณสมบัติ Antibacteria ช่วยลดการสะสมของแบคทีเรียและชำระล้างสิ่งสกปรกบนมือได้อย่างมีประสิทธิภาพ พร้อมช่วยบำรุงผิวให้ชุ่มชื้นเรียบเนียน และกระจ่างใสด้วยส่วนผสมอย่าง Vitamin E, Vitamin B5, Vitamin C และ Hya 8 molecules รวมถึง Aloe vera extract จากธรรมชาติ

สบู่ล้างมือของศิริราชให้สัมผัสฟองนุ่มและมีกลิ่นหอม สะอาด สดชื่นจากธรรมชาติ นอกจากนี้ยังปราศจาก : MIT, Color, Mineral Oil และ SLS ที่อาจทำให้รูขุมขนอุดตันหรือก่อให้เกิดอาการระคายเคืองได้

แม้ปัจจุบันจะเป็นช่วงของ After Covid ที่เราต่างมีภูมิคุ้มกันมากขึ้น แต่การใช้สบู่ล้างมือที่ดีก็ยังเป็นสิ่งสำคัญเหมือนเดิม เพราะมือคือตัวกลางในการสัมผัสสิ่งของ คน หรือสัตว์เลี้ยง ซึ่งอาจมีเชื้อโรคสะสมอยู่ หากเราไม่ล้างมือให้ดีก็จะเสี่ยงที่จะป่วยได้ โดยควรเลือกใช้สบู่เหลวล้างมือเพื่อการทำความสะอาดที่มีประสิทธิภาพ หรือเลือกใช้แอลกอฮอล์เจลทดแทนเมื่อไม่มีสบู่ล้างมือใกล้ ๆ เพียงเท่านี้คุณก็จะมีสุขภาพดีได้ง่าย ๆ